Альжыр الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية ⵟⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴻⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉⵜ
(Сьцяг) (Герб)
Нацыянальны дэвіз: «Ад людзей і для людзей»
Дзяржаўны гімн «Kassaman»
Афіцыйная мова	арабская
Сталіца	Альжыр
Найбуйнейшы горад	Альжыр
Форма кіраваньня Прэзыдэнт Прэм’ер-міністар	Прэзыдэнцкая рэспубліка Абдэлазіз Бутафліка Ахмэд Уяхія
Плошча  • агульная  • адсотак вады	11-е месца ў сьвеце 2 381 741 км² нязначны
Насельніцтва  • агульнае (2009)  • шчыльнасьць	35-е месца ў сьвеце 34 895 000 14,6 чал/км²
СУП  • агульны (2008)  • на душу насельніцтва	196 месца ў сьвеце $159,669 млрд $4588
Валюта	Альжырскі дынар (DZD)
Часавы пас	CET (UTC+1)
Незалежнасьць — ад Францыі	5 ліпеня 1962
Дамэн верхняга ўзроўню	.dz
Тэлефонны код	+213

Альжы́р (па-арабску: الجزائر‎ , ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ (ber) ) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў Афрыцы. Афіцыйная назва — Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр. Мяжуе з Тунісам на паўночным усходзе, Лібіяй на ўсходзе, Нігерам на паўднёвым усходзе, Малі і Маўрытаніяй на паўднёвым захадзе, а таксама Марока і некалькі кілямэтраў з Заходняй Сахарай на захадзе.

Альжыр уваходзіць у склад ААН, у Афрыканскі зьвяз і Арабскую лігу.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе Асманскай імпэрыі. У пачатку XIX стагодзьдзя пачынаецца француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Па выніках кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр становіцца незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 80-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам фундамэнталістаў.

Гісторыя |

Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў

Горад Канстанціна, 1840 год

• У старажытнасьці на тэрыторыі сучаснага Альжыру пражывалі старажытналібійскія плямёны. На ўзьбярэжжы — фінікійскія калёніі.


• III—II стагодзьдзе да н. э. — дзяржава Нумідзія. У I стагодзьдзі да н. э. заваяваная Рымам і ў 47 да н. э. пераўтвораная ў рымскую правінцыю.


• 
  V стагодзьдзе — прыбярэжная частка Паўночнай Афрыкі (уключаючы тэрыторыю сучаснага Альжыру) заваяваная вандаламі.


• 
  VI стагодзьдзе — бізантыйцы выганяюць вандалаў.


• 
  VII стагодзьдзе — уварваньне арабаў. Арабскі халіфат. Ісламізацыя (а ў наступным — і арабізацыя) краіны.


• 
  1518 — асьцерагаючыся каляніяльнай экспансіі гішпанцаў, якія захапілі прыбярэжныя гарады, мясцовыя кіраўнікі зьвяртаюцца па дапамогу да турак. Альжыр у яго сучасных межах становіцца правінцыяй Асманскай імпэрыі, падзеленай на 3 бэйлікі: Канстанціна, Ціцьцеры (Медэа) і Маскара (Оран). На ўзьбярэжжы Альжыру квітнее пірацтва.


• 
  1711 — дасягнутая фактычная незалежнасьць ад Турцыі.


• 
  1830 — пачатак францускай калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне Абд аль-Кадзіра) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з Эўропы.


• 
  1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам.

XX стагодзьдзе |

• Красавік 1940 — падчас Другой сусьветнай вайны пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі.


• Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы.


• 
  1954 — Фронт нацыянальнага вызвалення (ФНВ) пачынае вайну за незалежнасьць, якая прывяла да вялікіх ахвяр, лік якіх вагаецца, па розных адзнаках ад 300 тыс. да 1 мільёна. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 урад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перагаворны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму (Эвіянскія дамовы). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91 %, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7 % якія зьявіліся, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64 % «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 Францыя вывяла свае войскі, да 1 ліпеня 1967 эвакуявалі ваенныя базы ў Сахары, у лютым 1968 эвакуявалі ваенна-марскую базу ў Мэрс-эль-Кэбіру. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іх руках, хоць маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.


• Спробы створанай у 1961, якая пайшла ў падпольле, ваенна-фашысцкай арганізацыі ОАС (па-француску: Organisation armee secrete) сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іх прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну.


• Першы ўрад незалежнага Альжыра ўзначальвае лідэр ФНО Ахмэд Бэн Бэла. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, да ўлады прыходзіць Хуары Бумедзьен, міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвясьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай па ісьце, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталёўваецца аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж СССР і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які цяпер лічыўся адным з саюзьнікаў СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў становяцца для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумедзьена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіруючай партыі, і ў выніку краіну і партыю ўзначаліў кампрамісны кандыдат, Шадлі Бенджэдзід. У пэрыяд яго кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 80-х краіна апынулася на грані эканамічнага калапсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентуецца на рэлігійныя цэнтры краінаў Пэрсыдзкага заліва. У выніку адбываецца рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты патрабуюць перабудовы грамадзтва па законах шарыяту і пасьлядоўна выступаюць супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў карана.

У сьнежні 1991 — пасьля таго, як становіцца ясна, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць Ісламскі фронт выратавання, альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны Шадлі Бенджэдзіда сысьці ў адстаўку, усталявалі ваенны рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па ваенна-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, так і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца па цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тыс. чалавек, у асноўным ахвяры паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўца кіраўніцтвы Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іх палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў для актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэцяў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, так і іх палітычных структур.

• Красавік 2004 — пасьля перамогі Абдэльазіза Бутэфлікі на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая амністыя, па ўмовах якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца.


• Верасень 2005 — на ўсенародным рэфэрэндуме ўхвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка «Салафісцкая група пропаведзі і джыхаду» (каля 1000 баявікоў), якая далучылася ў 2004 да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «Аль-Каіда», афіцыйна абвясьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце.


• Кастрычнік 2006 — лідэр «Салафісцкай групы пропаведзі і джыхаду» Абу Мусаб Абдель Вудуд заявіў аб пачатку «доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне Арабскага Магрыбу».

Палітыка |

Дзяржаўны лад |

Рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы — прэзыдэнт. Абіраецца ўсеагульным прамым таемным галасаваньнем на 5 гадоў. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы — зьяўляецца вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае Кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Савета нацыі (верхняй палаты парлямэнта) і Канстытуцыйнага савета. З красавіка 1999 году Прэзыдэнтам АНДР зьяўляецца Абдэльазіз Бутэфліка (перавыбраны ў красавіку 2004).

Урад (Савет міністраў) — орган выканаўчай улады. Кіраўнік Урада — Абдэль Азыз Бутэфліка (з траўня 2006, ізноў прызначаны ў чэрвені 2007).

Парлямэнт — двухпалатны орган заканадаўчай улады. Савет нацыі (верхняя палата) складаецца з 144 дэпутатаў, Нацыянальны народны сход (ніжняя палата) — з 389 дэпутатаў. Старшыня Савета нацыі — Абдэлькадэр Бэнсалах (зь ліпеня 2002). Старшыня Нацыянальнага народнага сходу — Абдэльазіз Зыары (з чэрвеня 2007).

Асноўныя палітычныя партыі: Фронт нацыянальнага вызваленьня, Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне, Фронт сацыялістычных сілаў, Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю, Рух грамадзтва за мір, рух «Ан-Нахда» і інш. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, палавой, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове.

Асноўныя грамадзкія арганізацыі: Усеагульны саюз альжырскіх працаўнікоў, Нацыянальны саюз альжырскіх сялянаў, Нацыянальны саюз альжырскай моладзі, Нацыянальны саюз альжырскіх жанчынаў.

Зьнешняя палітыка |

Альжыр — чалец ААН, ДН, ЛАГ, АС, АІК, ОПЕК, «Групы 77+Кітай». У 2004—2005 — нясталы чалец Савету Бясьпекі ААН. Удзельнічае ў Эўраміжземнаморскім працэсе, «Міжземнаморскай ініцыятыве» НАТО, працы «групы 15». Прадпрымае высілкі па ажыўленьні дзейнасьці Зьвязу арабскага Магрыбу.

Адміністрацыйны падзел |

1 Адрар 2 Шэліф 3 Агуат 4 Ум-эль-Буагі 5 Батна 6 Бэджая 7 Біскра 8 Бэшар 9 Бліда 10 Буйра 11 Таманрасэт 12 Тэбэса 13 Тлемсэн 14 Тыярэт 15 Тызі-Узу 16 Альжыр 17 Джэльфа 18 Джыджэль 19 Сэтыф 20 Саіда 21 Скікда 22 Сыдзі-Бэль-Абэс 23 Анаба 24 Гельма

25 Канстантына 26 Мэдэа 27 Мастаганэм 28 М’Сыла 29 Маскара 30 Уаргла 31 Аран 32 Эль-Баяд 33 Ілізі 34 Бордж-Бу-Арэрыдж 35 Бумэрдэс 36 Эль-Тарэф 37 Тындуф 38 Тысэмсільт 39 Эль-Уэд 40 Хеншэла 41 Сук-Аграс 42 Тыпаза 43 Міла 44 Айн-Дэфла 45 Наама 46 Айн-Тэмушэнт 47 Гардая 48 Рэлізан

Геаграфія |

Аазіс

На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў дакембрыі, і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня Сахара займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) пустэльняў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е Ахагар, дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера Шот-Мельгір.

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты Атлясу — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны.

Нетры Альжыру багатыя нафтай, газам, рудамі чорных і каляровых мэталаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12 °C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0 °C, днём 20 °C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі.

Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генеты, лісіцы фенек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры.

Эканоміка |

Альжыр — індустрыяльна-аграрная краіна. Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар. Прыватны сэктар пераважае ў лёгкай і харчовай прамысловасьці (70-90 %), будаўніцтве (60 %), сфэры паслугаў, аптовага і розьнічнаму гандлю (да 80 %), сельскай гаспадарцы (80 %). Памер ВУП у 2007 склаў па афіцыйных дадзеных 135 млрд даляраў ЗША (прырост — 6,5 %, 3970 даляраў ЗША на душу насельніцтва). Вядучая галіна прамысловасьці — нафтагазавая (45 % ВУП, 98 % валютных паступленьняў). Дзяржаўная нафтагазавая кампанія «Санатрак» — 1-я ў Афрыцы і 11-я ў сусьветным рэйтынгу. Даказаныя запасы нафты складаюць 1,5 млрд тон, прыроднага газу — 4,6 трлн куб. м. Значная частка вуглевадароднай сыравіны, якая здабываецца паступае на экспарт, у асноўным у Заходнюю Эўропу. Прыбыткі ад экспарту вуглевадародаў — 59 млрд дол. (2007). Альжыр займае другое месца ў сьвеце па экспарце звадкаванага газу, трэцяе — па экспарце прыроднага газу. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча жалезнай руды, фасфатаў, каляровых мэталаў. Якая апрацоўвае прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбнасьці краіны ў харчаваньні. Яго доля ў ВУП складае каля 10 %.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыра ў 2007 склала 87 млрд дол. ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11 %) у т.л. экспарт — 60 млрд дал., імпарт — 27 млрд дал. На долю краінаў Эўрапейскага зьвязу прыходзіцца каля 55 %, ЗША — парадку 15 %. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і інш. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары.

Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Да 2000 у сілу аб’ектыўных акалічнасьцяў яно пагаршалася, захоўвалася на высокім узроўні зьнешняя запазычанасьць (парадку 29 млрд дол. па стане на канец 1999). Да канца 2007 аб’ём зьнешняй запазычанасьці скараціўся да 5,6 млрд дал. (15,5 млрд дал. у 2005), а золатавалютны запас дасягнуў 98 млрд дал., зь якіх 44,5 млрд дал. складаў «Фонд рэгуляваньня экспартных прыбыткаў». Інфляцыя, па афіцыйных дадзеных, у 2007 склала 4,2 %, па неафіцыйных адзнаках — 8 %.

Паказчыкі |

У 2005 рост ВУП склаў 5,8% (2004 — 5,2%, 2003 — 6,9%). ВУП на душу насельніцтва ў 2005 — $2,8 тыс. (па парытэце — $7,2 тыс.). У 2003—2005 узровень беспрацоўя зьнізіўся з 24% да 15%. Інфляцыя ў 2005 — 3,3%. Аб’ём экспарта ў 2005 — $44,4 млрд, імпарта — $20 млрд. Прафіцыт дзяржбюджэту ў 2005 склаў 9% ВУП.

Чалецтва ў міжнародных эканамічных арганізацыях |

Альжыр зьяўляецца чальцом АПЭК, СГА, Афрыканскага зьвязу. У верасьні 2005 атрымаў статус асацыяванага чальца Эўрапейскага зьвязу.

Нафтавая і газавая галіны |

Альжыр займае пятае месца ў сьвеце па аб’ёме запасаў прыроднага газу і зьяўляецца другім па велічыні сусьветным экспарцёрам гэтага віду сыравіны. Асноўны гулец на гэтым рынку — дзяржаўная нафтагазавая кампанія Sonatrach, даючая каля 30 % ВНП краіны.

Па запасе нафты Альжыр займае 14-е месца ў сьвеце.

Іншыя карысныя выкапні |

У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў.

Сельская гаспадарка |

Разьвіта гадоўля пшаніцы, аўса, а таксама садавіны, у прыватнасьці цытрусавай, і гародніны.

Марская здабыча |

Лоўля рыбы і морапрадуктаў больш 20 тысячаў тон у год.

Дэмаграфія |

Туарэг

Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з арабаў і блізкіх ім па культуры бэрбэраў. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай арабскую мову, астатнія — бэрбэрскія дыялекты. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў Атлясу і ў аазісах Сахары (кабілы, шавія, туарэгі), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць францускую мову. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, француская мова ў Альжыры (а таксама ў суседніх Тунісе і Марока) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

Рэлігія |

Пераважная большасьць альжырцаў — мусульмане суніцкага толку. У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і габрэяў, якія атрымалі назву франкаальжырцы (па-француску: п’е-нуар). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама сымпатызавалых ім афранцужаных мусульман-харкі былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля вайны за незалежнасьць, рэпатрыяваўшыся ў асноўным у Францыю.

Культура |

Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай культуры шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па рэлігіі». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай цывілізацыі эпохі халіфата, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў архітэктуры і музыцы. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура Францыі. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры.

Культура ў вёсцы |

У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і вярблюды. У самакіравальных гаспадарках, сельскагаспадарчых кааператывах, а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца трактары, камбайны і іншая сучасная тэхніка.

Звычайная альжырская вёска — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. Мэблі ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

Культура ў горадзе |

Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую адзежу. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай фескай. Жанчыны-гараджанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і абуткам.

Нярэдка на вуліцах вялікіх гарадоў можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфля бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя хной. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай касметыкай і апранутая па апошняй францускай модзе.

Крыніцы |

Вонкавыя спасылкі |

Альжыр — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў